Earroo 2 as 3 Yn Sourey as Yn Fouyr, 1951



Te cur taitnys mooar dooin dy chur magh ayns clou bardaght as skeeal 'sy Ghailck liorish Manninagh ayns Canada! Ta'n "Coraa Ghailckagh" shoh goaill stiagh ec yn un traa, ny earrooyn Souree as Fouyr, 'naght nagh bee eh ymmyrchagh dy ghiarey ayns daa veer "Arrane Lhong-liauyr ny Lochlinnee," scruit ec Mainstyr Juan Comish:

Va Mainstyr Juan Comish ruggit as troggit ayns Ballachashtal mysh tree feed vlein as kiare er-dy-henney ayns Straid y Vwyllin. Va graih echey er chengey ny mayrey ain tra v'eh ny scollag er jiass ny h-Ellan, as er dyn tra shen, cha vel y graih shen er n'aase ny sloo, agh t'eh er vishaghey lesh ny bleeantyn.

'Sy toshiaght hie Juan Comish myr prindeys da fuinneyder, as lurg va'n cheird ynsit echey, hiaull eh er ny lhongyn "Blue Funnel" er feiy ny cruinney, derrey ghow eh e aash ec Loch Kirkland ayns Canada. Eer 'sy cheer foddey shen, cha jagh y Ghailck er jarrood lesh, son rish y daa vlein yeig shoh chaie, t'eh er ve co-screeu rish earroo dy studeyryn ayns Mannin, as er-lheh rish Mainstyr Juan y Geill.

Screeu Mainstyr Comish y daan shoh 'sy vlein 1939, ec y traa va'n jalloo aalin shen jeh lhong-liauyr jeant ayns Lochlinn (Norway) as currit da'n Thie-Hashtee Vanninagh, as shen yn oyr va Juan Comish currit ayns cree dy screeu y daan ooasle shoh. Hug eh maclioar jeh'n obbyr gys Mainstyr Juan y Geill, as ta eshyn er chiartaghey as er aa-reaghey yn arrane, as hee nyn lhaihderyn yn eiyrtys harrish y duillag: obbyr, er-lhien, vees coontit feeu dy ve co-soyllit rish shen-arrane erbee ta ry-gheddyn 'sy Ghailck Vanninagh.

Ta foast shiartanse dy vaclioaryn jeh'n chied "Coraa" nagh vel creckit as ta lhaihderyn noa er nyn yeearree. Er-y-fa shen, my ta shiu soiaghey jeh'n "Coraa" shoh, cur enn urree da ny caarjyn euish, my t'ad graihagh er y Ghailck.


Bee "Coraa Ghailckagh" er ny coyrt magh kiare keayrt sy vlein, as ta'n leagh lieh-chroon dagh vlein. Cur fys da'n scrudeyr lesh ordagh-phost gys

Miss Frances Davidson, Barrule Cottage
Port Lewaigue, Ramsey, Isle of Man.



ARRANE LHONG-LIAUYR NY LOCHLINNEE

I.

Failt ort Y Lhongan, lesh keead milley oltagh
Da'n Ellan Veg shoh dy reayll bio nyn gooinaght
Er shenn laghyn braew as ny lhongyn ain-hene,
Tra va Ellan Vannin ny reeriaght 'sy cheayn.
Cha nee myr joarree t'ou er jeet er-ash hooin,
Agh myr fer nyn lught-thie va foddey 'sooyl voin.
As, kyndagh nyn voddeeaght, t'ou nish er hyndaa
Mastey dty chinney hene dy hannaght' dy bra.
Yiow oo dhyts ynnyd ta s'yrjey as s'cooie
'Sy Thie-Hashtee Vannin ny mast' reddyn s'dooie,
Lesh tashtaghyn Vannin er nyn jaglym cooidjagh:
Reddyn gyn-leagh, chammah quaagh as bwaagh.
S'mooar ta'n voyrn ain dy nee lhien-hene oo,
Cha nhimmey gollrhyts ayns y theihll t'ayn jiu,
Cha nel eer dty lheids ayns y clane Bretin Mooar.
Nee yindys ta moyrn ain? Nagh jirragh shen dy liooar?

II.

S'anchasley ny smooinaghtyn ainyn ort-hene
Rish ny smooinaghtyn ocsyn ta harrish y cheayn:
Ga dy beagh ad moyrnagh dty lheid er n'gheddyn,
Cha ghoghe adsyn taitnys gollrooin er shenn reddyn!
Agh, dooinyn, t'ou dt'hassoo myr cowrey ard-feeu
Jeh earishyn s'gilley v'ec yn Ellan dy rieau,
Veih'n traa haink Gorree er-traie ec y Lhen
As tannaghtyn eer gys yn laa-arkys shen
Tra haink lhuingys Vannin gys toyrt-mow ayns dorrin,
As chaill shin nyn gemmyrk v'ee rieau er ve harrin.

III.

She 'Maarlee y Cheayn' va fir lhongyn-liauyrey
Kyndagh y vaase v'ad skeaylley 'sy tourey
Mast' feallagh nagh eeckagh daue cooid ny keesh-airhey
Dy chionnagh nyn seyrsnys ayns thalloo nyn ayrey!
S'trimshagh ny reddyn v'er n'yannoo lioroo,
Agh cha row ad ny smessey na adsyn t'ayn jiu!
Lurg ooilley, v'ad beaghey ayns 'earishyn dorraghey',
As cha row dooghys ghooinney er jeet foast er sharaghey.

IV.

Haink Gorree Mooar ayns shee, cre'n taghyrt yindyssagh,
Rish cummaltee ny h-Ellan, dy row eh caarjyssagh!
Va'n yindys oc feer vooar, agh va yindys smoo ry heet,
Tra vrie ad jeh Gorree, "Cre voish t'ou uss er jeet?"
Son dreggyr eisht eh-hene, myr heeyn eh magh e laue
Dy hoilshagh, ayns y speyr yn Raad Mooar Bainnagh daue,
"Ta'n cheer aym foddey jeh, jeeagh-jee my-hwoaie gyere,"
"She shen ta'n raad leeideil dy jeeragh rish my heer."
Agh adsyn clashtyn rish, cha doig ad fockle v'eh gra,
Son smooinee ad daue-hene, dy re Jee ennagh v'eh,
V'er jeet er-thalloo reesht, faagail ny flaunyssee,
Dy vaghey ayns shoh wass marish ny seihlltee ~
As neayr's ny laghyn shen, she 'Raad Mooar Ree Gorree',
Ta'n ennym er y Vayr nyn vud ny Manninee!
As ga nagh row eh Jee, ve inshit dooin dy rieau
Dy re lesh graih as cair, ren Gorree reill harroo:
As, "Bannit adsyn neesht ta coyrt er 'hoshiaght shee,"
"Son," dynsee Fer dy row, "bee'n ennym oc Cloan Yee."

V.

Ga s'beg va'n reeriaght ayns madran e laa
Daase ee dy mooar lesh goll-shaghey ny hraa:
Sheeyney ny s'feayney my-hwoaie 's my-heear
Gys haink fo e reiltys gagh ellan as cheer
'Syn aarkey sheear-hwoaie, jeh'n Albin cheu-hoal,
Raad b'oayllagh ny lhongyn eck goll noon as noal:
Reeriaght Vooar Niartal, ny rheam foddey-skeaylt,
Ayns shee as ayns seyrsnys dy kinjagh va freaylt
Son choud as va'n lhuingys goaill arrey dy kiart,
V'ee shickyr as sauchey veih cheet-stiagh-er-niart.

VI.

Roish earish Ree Gorree 'syn Ellan, va'n sleih
Fo tranlaase nyn Jiarnyn, ny chummal dy treih
Agh hickyr eh dauesyn kiannoortys dy chair
Va coyrt da gagh ghooinney yn clane aigney seyr
Dy ghra ny va echey, co-chorrym rish Ree
Ayns cooish erbee bentyn da'n theay as reiltee.
Cha row yn leigh keilt oc: dagh laa mean-touree
Haink pobble ny cheerey dy eaishtagh da'n Ree
Er Cronkan ny Thingvaal yn leigh fockley magh.
Myr shen, v'ad toiggal gagh slattys-ordagh,
Nagh n'yiarragh myr leshtal, drogh-yantagh erbee
"My she shen ta'n leigh, cha row fys aym urree."

VII.

Ta ny laghyn braew shen nish foddey nyn gooyl,
As ayrn smoo nyn eiraght er ny hymley ersooyl,
Agh ta shin er reayll bio car tranlaase as streeu
Co-Chruinnaght ny Thingvaal dys ny laghyn t'ayn jiu.
As cha vod ve ry-gheddyn e lheid feiy ny cruinney
Son Kiannoortys dy chairys as seyrsnys y ghooinney.
Lhig da cheeraghyn troggal nyn sto-vranyn ooasley
Ayns cooinaghtyn jeusyn ren dreighyn nyn veasley,
Cha vel unnane feeu dy chosoyllaghey marish
Y Thingvaal beg imlee, ayns madran e h-earish!
As lhig dauesyn jannoo ram froaish as ard-haggloo
Mychione nyn Giannoortys, nyn Jeer as e foaynoo,
Cha vel ad er chosney, cha jean, foddee, chioee,
Yn ardjid v'er ny roshtyn ec y Whaiyl Vannin roie!

VIII.

Dy firrinagh, v'ad laghyn braew, ny laghyn rea gyn-seaghyn,
Tra nagh row cheer ny Sostyn-hene cooid veg ny smoo na oikan
Keayrt choonee Ellan Vannin shoh lesh Ree ny Sostyn-hene
Tra b'aillesh lhuingys-caggee mooar y choyrt magh er y cheayn:
Son deeassee shin Flah Haakon da, dy ve yn ard-er-obbree,
Cha row ry gheddyn lheid y fer ny mast' ny Sostynee
Dy hroggal lheid's y lhongan-liauyr as shiaulley ee dy kiart!
As shen yn aght 'sy toshiaght hooar Sostyn lhuingys-niart!

IX.

By-haittin lesh gagh Lochlinnagh e lhongan hene y gheddyn,
As s'moyrnagh v'eh dy hroggal shiaull as skimmee 'reih myrgeddin.
Eisht b'are lesh er yn aarkey fieau myr hie ny bleeantyn shaghey
Na gobbragh eer son imbagh giare, er-thalloo ayns y vagher!
Tra hooar eh baase, veih lhong e chree, cha beagh eh er scarrey,
Cre'n lhiaght ny s'cooie oddys ve son Ree erbee ny Marrey?
Myr shoh, va'n lhongan echey eisht ny tayrn seose er y thalloo,
E mainshter currit ayns y vean, cho feayr as creoi as balloo:
Eh-hene ayns eilley slane ny lhie dy beagh eh 'sy lhiabbee
Lesh greieyn-caggee as e chliwe ry-cheilley rish e lhiattee,
As foddee, va e veiyn neesht, as moddee-helg nyn marroo,
Fo crongan-ooir eisht oanluckit, v'ec caarjyn troggit harroo.
As hooar yn chenn rouailtagh, ny-cheayrtyn, oaie ny s'cooie:
Cha nee ayns lhiaght fo-halloo ve, agh heese 'syn aarkey mooie.
Yn feniaght-hene ayns cadley vaaish, coyrt lesh er gealtyn lhean,
As ayns e lhong ny hoiaghey er carnane-fuygh 'sy vean,
Gyn skimmee as gyn stiureyder, gyn shiaull as greieyn elley,
Dy yannoo thurrys jerrinagh, eh-hene as lhong ry-cheilley.
Va aileyn foaddit fo'ee eisht, as lhig ad j'ee yn raad
As jimmee lhong ny oanluckey ersooyl magh lesh e laad.
Veih'n toshiaght gys y jerrey eck, va'n lhongan lostey chionn,
Gys hooar ee oaie fy-yerrey-hoal 'sy diunid fo yn tonn.
As shimmey cliaghtaghyn nyn lheid v'ayns Mannin Veg Ennoil
Tra va 'Lhong-liauyr er Magher-jiarg' y vrattagh ain reeoil!

X.

As shimmey boayl 'syn Ellan ta foast er-mayrn ny hassoo
Clagh-chooinaghtyn ny ghaa va keayrt nyn droggal lioroo
Lesh greieyn gyere dy dowin as schleioil t'ad stiagh-scruit
Ga nish, lesh traa as emshir ta kuse jeu mooarane shleeuit.
Ny yeih, ta feallagh gra, adsyn lesh keeayll dy hoiggal,
Dy nee ec sleih ny h-Ellan va ny claghyn shen nyn droggal.
Ayns ruillickyn ny skylleyn t'ad cruinnit nish ry-cheilley,
As ayns Thie-Hashtee Vannin ta mooarane claghyn elley,
Ayns cummey chroshyn-chreestee ta gagh unnane ny chroo,
Agh s'anchreestee ta ny skeealyn stiagh-grainnit oc orroo!
Farskeealyn Hor as Odin as yn Cheshaght Eunyssagh
Ta baghey ayns Valhalla, nyn gummal daunyssagh,
Yn boayl ta giense ayn feiy'n laa, as feeyn ta toie dy bra
As arrane bing ny Valkyrie ry-chlashtyn oie as laa!
Myr shoh, ta foast 'syn Ellan mooarane er-mayrn dooin-hene
Jeu shen haink keayrt ayns lhongyn veih cheer cheu-hoal y cheayn.

XI.

Dy bannee dhyt, Lhongan, dy bannee dhyt reesht,
Ta shinyn dt'oltagh as ard-voylley 'choyrt neesht.
Failt ort ayns ennym yn Ree Mooar Gorree
As Sheshaght ny Treanee, dagh 'nane ny Fenee.
Failt ort ayns ennym ny shennayryn ain,
Ny Lochlinnee vouesyn hooar shinyn y clein.

S'berchagh yn eiraght dooin t'ad er n'aagail
Nagh lhisagh shin chioee jarrood as treigeil,
As, pro-val nyn marrantys, lhig dooin cur roin
Dt'arral nish dauesyn myr chebbal-booise voin!

XII.

Cho leah's vees naight dty roshtyn 'choyrt magh
Bee fenish nyn scaanyn ny ennaght', myr-ragh!
Son hig ad chelleeragh veih'n scadoo bra' beayn,
Ass oaieghyn y thalloo as diunid y cheayn,
Nyn droailtagh dy eddrym er sleityn as rheeast,
By-vian lhieu ooilley cur enney ort reesht.
Hig ad 'sy keeiraght, tra huittys yn oie,
Dty ronsagh, dy jeidagh, myr scaa lhiannan-shee,
Lesh sooillyn bra' beayn agh ayns keainid, ny yeih
Gys roshys ad dt' oayllys, as jir ad dy meiygh,
Dy vel uss dty lhongan dy aalid, gyn cron,
As feeu dy ve enmyssit 'Ben-rein ny Tonn',
Slane veih'n toshiaght, kione yn ard-nieu,
Eer gys dt'amman 'sy jerrey, er-lhieu!

XIII.

"S'mie lhien," jir adsyn eisht, "t'ad soiagh' jin dy mooar,"
"Ta'n baatey beg shoh aalin coyrt ooashley dooin dy liooar,"
"Agh foast ta red ny smoo, dy vel ad er yarrood,"
"Dy b'are dooin nish y chiartaghey, dy jig aigh-vie ny hrooid,"
"Shione dooin dy bee y lhongan ayns shoh ny chirrymagh,"
"My vees ee freaylt rish foddey ass stoo ny dooghys eck."
"As shen-y-fa da'n ushtey lhig dooinyn gymmyrk' ee,"
"Yn lhongan-liauyr y vashtey ayns saase ny Lochlinnee."
Eisht troggee ad uss, Lhongan, dy tostagh ass dty chlean
Nyn droailt' dy dree as arrymagh, dty cholbey ayns y vean.
As gowee ad nyn raaidyn dy jeeragh rish yn traie
Dy lhunnagh, uss chelleeragh ayns ushtaghyn ny baie!
Nagh mooar yn taitnys vees ayd-hene dy himmeeaght lhiat royd
Cho leah as nee oo gennaghtyn ny tonnyn beggey foyd?
Er-tessyn cheayn as faarkaghyn bione dhyt 'sy foddey-hraa,
As gowagh oo lhiats adsyn, dy beagh ayds yn caa!

XIV.

By-lesh Mannanan lhongan, v'ee 'Skeeabeyder ny Tonn,'
Tra baillesh ish y vooadaghey, chelleeragh daase ee chionn
As ayns 'n aght shen y indyssagh, nee uss, Y Lhongan, gaase
Ec aigney'n Ree Mooar Gorree, neayr's foddey hooar eh baase.
As jir eh rish e chaarjyn, as cuirrey 'choyrt daue neesht,
"Tarjee, my Heshaght Hreanagh, as lhig dooin shiaulley reesht."
As er-y-chooyl hig adsyn, myr feeaih skibbyltagh,
Dty cholb, y lhieeney lane, cheu-harryds lheimyragh.
Eisht ayns e ynnyd-oayllagh, bee dagh unnane ny hoie,
As s'leah, fo shiaull as maidjer, bee uss dy tappee roie,
Lesh Gorree-hene dty vainshter, quoi ec vees cair ny s'cooie?
Ayns ynnyd yn Ard-stiureyder, dty ghoaill da'n aarkey mooie.
Eisht ersooyl lhiat 'syn aght shen hiaull 'Yn Skeeabeyder' y cheayn,
Lesh bree ta erskyn-dooghys ny cheiltyn aynyd-hene,
Cho seyr as geay ny marrey ta sheidey noon as noal,
As foillanyn ta getlagh erskyn dy chooilley voayl.
Gys Ellanyn ny Twoaie, ass puirt ny h-Ellan ain,
Coyrt shilley er dagh valley, veih'n Thalloo-Glass gys Spaain,
As trooid Mooir Veanagh Thallooin, cha bee ayd traa dy fieau
Dy ronsagh reesht son Micklegarth, nagh dooar ad er dy rieau.

XV.

S'foddey t'ayd dy hiaulley, agh s'beggan t'ayds yn traa,
Dty hurrys dy chooilleeney roish irree yn nah laa,
Tra shegin dhyts chyndaa reesht er-thalloo voish y cheayn
As goaill, 'sy chamyr-hashtee, dty ynnyd-oayllagh hene,
As mannagh der oo kione er dty hurrys 'syn un oie,
Bee foast er-mayrn oie elley, dy jarroo ymmodee!
Dy aagail ny ardjyn ainyn lesh skimmee scaanagh lhieent
Son Ellanyn ny Twoaie as boayllyn elley sheaynt,
As rheynn dty hraa dy kiart lesh ny Treanee fud-ny-hoie,
Eisht feiy'n laa lesh joarreeyn as kuse dy Vanninee.

XVI.

Dy chooilley laa hig goaldee, lesh sooillyn shleeuit gyere,
Cha nee fir ain nyn lomarcan, agh sleih ass shimmey'n cheer:
Shiolteyryn ta er vakin er dagh ard-vooir 'sy theihll
Dagh horch dy lhong as baatey va rieau ny tonnyn reill,
Veih lhongyn-hiaulley stoamey, cre'n shilley aalin shen!
Gys baatyn v'er ny yiarrey ass croan y villey, slane!
As jir ad, "S'mooar va'n tushtey as schlei ny laue as sooill"
"Ec troggaltee ny baatyn ayns earishyn nyn gooyl."
As ga nagh bee assdoosyn un ockle dy ghra ny shlee,
She moylley shen dy jarroo son baatey beg erbee!
Eisht hig, nyn lurg, fir elley: cha bee oc wheesh dy ghra,
Son s'beggan oc ta'n tushtey, my vees eh oc dy bra'!
Cha jean ad fakin aynyds y vun ta lhie dty chooyl
As fuirree ad rish tammylt, agh s'leah hed ad ersooyl!

XVII.

As foddee hig ny guillyn ain ayns earrooyn ny smoo
Veih scoillyn Ellan Vannin, as fir-ynsee neesht maroo
Mygeayrt-y-moods stiagh-chionnit as briaght jeu dy jeean
Ny feyshtyn shen gyn-earroo mychione dty lhing 'sy cheayn:
Mychione dagh ayrn dty cholbey as ny greieyn-caggee ayd,
"Cre hon ta shoh?" jir adsyn, as reddyn elley'n lheid.
Nagh dooghyssagh ny feyshtyn veih guilley aeg erbee
Aynsyn ta roie cheusthie jeh, fuill jiarg ny Lochlinnee?
Nagh nhynney lhienyn lhongan, lesh shenn as aeg myrgeddin,
Ga stiark ta sooillyn fakin dty lheid ayns aght y cheddin!
Ny guillyn goll dy-valley, as smooinaghtyn daue-hene,
T'ad hannah er y lhongan as shiaulley er y cheayn:
Gagh 'nane, er-lesh, ny stiureyder lesh skimmee echey braew
Rouail dys ardjyn joarree as boayllyn nagh nhione daue!
Y Ghuillyn Vie, dy row diu-hene y gheay dy kinjagh cair,
Nyn durrys kiune as taitnyssagh as gorrym-gial yn aer!

XVIII.

Agh shegin dooinyn scuirr nish, ta shin er ghra dy liooar,
Gyn dooyt bee'n skeeal ain coontit gyn foays as ro vooar!
Agh shynney lhienyn baatey! Cha vodmayd ve nyn dost
Dyn coyrt ard-voylley 's ooashley gys lhong nyn gree, agh foast
Cha jinnagh caa er ve am son cooish, Y Lhongan-liauyr
Lurg vees oo er dty hoiaghey ayns ynnyd-oayll dty chour.
She shoh yn leshtal ynrican da'n lhaihder t'ain y choyrt:
S'mie lhien cooish y gheddyn, as rish nyn gaarjyn loayrt.
Agh nish ta'n skeeal ain jeant, er-lhien te traa dy scarrey
Agh higmayd reesht nyn guaiyl, Slane Lhiat, Ven-rein ny Marrey!



TREE YERNEE ER-MESHTEY

Oie dy row, myr va mee my chadley dy sheeoil er y lhong-vree "Diomed" ayns Glasgow, va mee my ghooishtey lesh sonnish gyere ayns my chleaysh, soar lajer yn ushtey-bio, as laue my chraa. Va coraa gra dy jeean lesh gagh chraa "Vel oo dooisht, Yuan?" "Vel oo dooisht, Yuan?"

Va'n choraa lesh Thom MacG ...., yn bosien Yernagh, agh lhie mee my host rish tammylt, jerkal mannagh freggyrin da, dy jinnagh eh goll ersooyl. Ny-yeih, ve ayns fardail. Myr shen hug mee "Ummph?" "Cre shen t'ou gra? Ta! Ta mee my ghooishtey nish dy vel uss er my chraa ass my chadley, c'red t'ou geearree orryms ec traa shoh ny h-oie, Hom?"

"Och, my ghuilley," dooyrt eh, "ta mee booiagh dy vel oo dooisht! Ta naight mie ayms er dty hon yn oie shoh, naight mie dy jarroo! Yuan, my charrey, ta daa ghuilley Vallachashtal ayns y chabbane aym, as t'ad laccal dt'akin."

Er shen, va mee slane dooisht, as vrie mee, "Daa ghuilley Vallachashtal, ren oo gra? As cre ta ny enmyn orroo, Hom?" "Och, cha nee ny enmyn oc t'ou laccal edyr, nee?" dreggyr eshyn, "Nagh nee dy liooar eh, dy vel mee gra t'ad daa heshey-scoill jeeds, as t'ou uss nish briaght jeem ny enmyn oc. Dy beagh ad shenn heshaghyn aym-pene, yinnins lheimyraght ass my lhiabbee dy-tappee, lhig dou ginsh shen dhyts!"

Nish, va fys mie aym dy row Thom ny ghooinney breagagh, as v'eh meshtalagh neesht, as ny "lhiam-lhiat" myr ta Yemee ooilley tra ta teaym ocsyn er red erbee, as er-y-fa shen va mee goaill yindys cre hon b'aillesh Thom dy my chleayney gys e hamyr ec lheid yn oor.

"Och, ta mish skee as deinagh, as lieh my chadley: insh daue dy derym shilley orroo keayrt elley," dooyrt mee. "Nee shen t'ou gra?" dreggyr Thom "as adsyn farkiaght er dty hon dy chiaulleeagh 'Ellan Vannin' maroo, as mish geaishtagh riu. Ta fys mie ayd er yn aght shynney lhiams yn arrane veg villish shen, as yn aght b'oayllin dy dty vriaght ish y chiaulleeagh dy chooilley hraa va shin cummal ceilidhe ny cuirrey-chiaull car y chyrrys."

Bione dooys dy row eh kiart ayns shen, agh ren mee tallagh beggan ny shlee, "Kiaulleeagh, ren oo gra, ec yn oor shoh ny h-oie, dooishtey dy chooilley ghooinney er y lhong?" vrie mish."Cha nee mish edyr!" Agh hass Thom shickyr, "Cha nee ard, cha nee ard, agh dy meeley, aashagh gollrish," dooyrt eh dy-tappee as dy jeean.

"S'mie, foddee b'are dou goll mayrt eisht, mannagh beemayd kiaulleeagh dy ard," dooyrt mee. "S'mie shen dy jarroo, Och! ta ny guillyn shen loayrt er yn aght b'oayllagh uss kiaulleeagh 'Ellan Vannin' tra v'ad ec y scoill mayrt dy chur lesh ny jeir gys ny sooillyn, ta, dy jarroo," dooyrt Thom dy gennal. "She breagagh atchimagh t'ou uss, Hom MacG .., son dy beagh adsyn er ve ec y scoill maryms, bione mie daue dy row mish fo sarey chionn dy reayll my host veih kiaulleeagh er yn oyr dy dug mish dy chooilley ghuilley ass-carr," dooyrt mee, as mish cur moom my vreechyn.

Hie mee marish gys e chabbane, as ayns shen va daa yoarree ny hoie er y vink, lane gys ny sooillyn, my ta mish my vriw erbee!

Hug Thom enney dooys orroo, as dauesyn orryms, as huitt eh magh dy row ad ny-neesht daa charrey echey-hene, as v'ad freayll thie-oast ayns Glasgow! "Och, cha vel mish er ve my ghooishtey gyn-oyr, eisht?" dooyrt mee, as yeeagh mee orroo, lane dy yerkallys mie, "Cre t'er y sleayst eu, ghuillyn?"

Myr huitt eh magh, cha row jough erbee ny mast' oc, as ren mee craidey moo, "Troor dy Yemee, gyn bine beg ny mast' eu! Nearey vooar erriu! As uss, Hom MacG .., lesh ooilley dty ghaanys, cur lesh dty chaarjyn gys shoh gyn bine dy yough, as uss my vriaght dy chiaulleeagh! Shegin dou, er-lhiams, geddyn shaghey lesh soar ns h-ennalyn euish! Nagh jarrood shiu yn chenn-raa, "Cooinnee dy kinjagh dy vel yn kiaulleyder chirrym!"

Dooyrt ad dy row nearey orroo, lheid yn red dy yarrood, as lurg tammylt ghow mee toshiaght er kiaulleeagh, "aashagh gollrish" myr va Thom er ghra. Va Thom freayll yn traa, e laue girree as tuittym lesh y charr, as ny cheayrtyn v'eh gra rish e chaarjyn, "She arrane veg villish t'ee, nagh nee?" As dreggyr adsyn, "She, dy jarroo, she millish t'ee," as tra haink mee gys y ghrane yerrinagh dooyrt Thom rish e chumraagyn, "Eaisht nish, ghuillyn, cre cho villish as ta'n ghrane shoh!"

Eisht honnick mee Thom cur lesh e laue harrish e hooillyn keayrt ny ghaa as tra hug mee jerrey er y ghrane, honnick mee dy row jeir ayns ny sooillyn echey, as dy row sooillyn e chaarjyn beggan bog myrgeddin.

Dooyrt mee eisht, "Fakin dy vel y ghrane yerrinagh lheid y ghrane villish nee'm kiaulleeagh reesht ee er son eu." As shen ren mee, cha nee un cheayrt agh tree keayrtyn, as s'yindyssagh ve dooys, fakin tree Yernee er-meshtey nyn geayney kyndagh rish yn arrane shen Vanninagh. Dy firrinagh, dy beagh er ve lieh yn lught shen ayms as v'ocsyn, veigns er cheayney neesht maroo!

Va Thom nish ny haie, as e chaarjyn neesht, as hie ad roue ass y lhong gys y thalloo, raad va fainagh-chabbyl farkiaght er nyn son, as cha vaik mee arragh ad. Cha vaik mee Thom reesht noadyr, er-yn-oyr dy row eh foast ny chadley tra va shin kianglit seose ayns Liverpool laa ny vairagh, as va lheid y nearey vooar ersyn kyndagh rish y chooish, nagh daink eh er y lhong marin er y chyrrys by-niessey!

Juan Comish.


MANNINEE AYNS BRETIN, Y CHAISHT
1951

Son yn trass keayrt, ta'n "URDD GOBAITH CYMRU," ta shen dy ghra Sheshaght yn Aeglagh Vretin, er chummal chaglym Eddyr-Cheltiagh ec Thie mooar "Pantyfedwen," ec Borth, er-gerrey da Aberystwyth, as va daa-yeig dy leih Vanninagh ayns shen, car feailley y Chaisht.

Daag yn chied ayrn jeu Yn Ellan moghrey Jerdein, yn naa ayrn fastyr Jerdein, as yn trass ayrn ec mean-oie Jyheiney-Chaisht, myr shen cha nee agh jerrey yn chiaghtin v'ec yn chooid smoo jin ayns Bretin.

Va kiare daunseyryn vie voish Ellan Vannin, er-ennym:--'Neenyn Larsen, Holgate, Hannay as Ross. Hug ad rooin paart dy ghaunsyn Vanninagh lesh schlei as aalid, gleashagh cho eddrym as bodjallyn yn aer, ny myr fedjagyn er skianyn ny geayee, as keayrt lheimyraght gollrish mwaaee! Ghow ooilley'n sleih taitnys as yindys fakin yn lheid!

Hug 'Neen Doris Clague, Ard-hoieyder yn Aeglagh Vannin mleeaney pabyr dooin enmyssit "Manx Superstitions and Customs," as ghow shin ooilley soylley chammah jeh'n taggloo mie-ynsit as yn aght schleioil as eunyssagh hug ee roin ny cliaghtaghyn as shenn skeealyn Ellan Vannin.

Shymmey'n pabyr as taggloo elley va currit dooin liorish Bretnee, Albinee Yernee, Kernouee (Cornish), as Brezonee (Bretons).

S'treih lhiam gra b'egin da shiaght Manninee cheet thie reesht fastyr Jyluain Chaisht, as myr shen cha row shin ec Borth son y "Radio Broadcast" agh s'mie va'n obbyr jeant ec 'Neen Doris Clague as 'Neen Laura Kneale dy chummal seose y vrattagh Vanninagh roish y theihll.

Shegin dou gra "gura mie mooar eu" rish 'Neen Gwennant Davies, BA. ard-scrudeyr yn "Urdd Gobaith Cymru," as da'n clane "Urdd," ass-lieh ooilley ny Manninee v'ec "Pantyfedwen" mleeaney, dy jarroo va traa yindyssagh ain, as hooar shin lheid y chenjallys as giastyllys as nagh vod ry gheddyn agh mast' ny Celtiee!

Kione Jiarg.

Prentit liorish Quine as Cubbon. Purt Chiarn, Ellan Vannin ass lieh Ny Cheshaght Ghailckagh



Ta'n Choraa Ghailckagh
Geearree er e lhaihderyn dy chooilley red mie son
yn Ollick as y Vlein Noa shoh cheet.

Shoh slaynt as shee: dy bishee Jee
E vannaghtyn dagh laa,
As cur diu fea ayns eash dy vea,
Lesh maynrys son dy bra'.