DHOORAGHT

Earroo 13 Yn Cheshaght Ghailckagh Mayrnt 1999


Shoh yn trass Dhooraght jeig as son shickyrys shen earroo feer donney dooys. Ta mee jerkal rish marranyn dy liooar ‘sy choip shoh kyndagh rish shen as s’treisht lhiam dy bee my leshtalyn goit ayd son shen.

Wahll, ta artyn dy liooar ry-screeu aym ‘sy raiee shoh as nee’m my chooid share shen y yannoo lurg ‘yn Whallag’.


Yn Whallag


Myr shen, hie shin ooilley er-ash gys obbyr, tasteragh as fasney, as dooyrt Chalse, 'S'cooin lhiam laa dy row, tra va mee aeg, dy daink ny sidooryn gys ny baljyn heose ayns shoh, as vrish ad ooilley ny quernyn ayns peeshyn, as hoig shin dy begin dooin as dy chooilley ghooinney-eirinee, goaill nyn arroo dys Mwyllin y Chiarn ec Grenaby, Ballasallagh ny Ballachashtal. Ta shin goll dys y wyllin ec Grenaby as cur lhien er-ash meein-corkey, agh cha row dagh quern er ny stroie, va kuse jeu er nyn geiltyn ayns creeaghyn as fir elley oanluckit fo-halloo; aghterbee, ve obbyr dree as trome bwoailley yn arroo ayns quern feiy'n laa, agh ec Mwyllin y Chiarn, cha dooar shin ooilley nyn arroo er-ash reesht; va paart jeh freilt myr keesh liorish y fer-wyllin.'

Tra va'n obbyr er ny jannoo, hie shin dy ghlenney shiu-hene as skeabey yn joan veih nyn eaddagh, eisht dys shibbyr, as ghow Eleanor toshiaght reesht dy lhaih yn screeuyn:

'Nish, booise da Jee, ta mee rey rish ny laghyn agglagh shen, ga nagh jeanym dy bragh jarrood ad. Ta Hal as mish feer vaynrey; ta Hal ny heyr-thie as ta palchey obbyr ry-gheddyn. Ta'n valley shoh, Baltimore, lane dy Yernee as t'ad cheet harrish foast ayns keeadyn, agh t'ad boght atchimagh, ny s'boghtey na Manninee, as ta ymmodee jeu goll magh er y cheer jeeaghyn son obbyr, as shegin dou gra, ga nagh vel ad seyir-thie ny masoonee, t'ad fir-labree mie as t'ad gobbragh dy creoie. Ta palchey fuygh ayns ny keylljyn mygeayrt-y-mooin, as ta biljyn lhieggit sheese dy hroggal thieyn as lhongyn mooarey shiaullee; ta'n billey-juys feer vie son croan, lajer, ard as jeeragh. T'ad gra dy row yn ennym Baltimore er ny choyrt da'n voayl liorish ny Yernee, lurg ennym y phurt-eeastee beg ayns Nherin Jiass. Va Harry Kissack veih Purt ny h-Inshey, as ta shiartanse dy Vanninee elley ayns Baltimore, agh ta mee credjal dy vel foddey ny shlee jeu ayns Cleveland er traie yn logh Erie; foddee dy vel Manninee ny shlee ayns shen na t''ad ayns Ellan Vannin, agh cha nel troo aym orroo edyr! Cha nel mee jannoo troo orroo ayns y gheurey, tra ta'n logh as dy chooilley voayl riojit creoie. Ta shin souyr as gerjoil ayns shoh car ny bleeaney. Cha nel monney ny smoo dy ghra, agh nee'm gialdyn dy screeu reesht dy chur fys hiu mychione Juan beg. Foddee dy vel shiu goaill yindys nagh vel mee ' er ghra fockle mychione Bella, agh s'feer shoh, cha nel mee er chlashtyn veg j'ee rish bleeantyn, as ta shin imneagh my-e-kione, er-yn-oyr dy jagh ee my-heear marish famman dy vagonyn-coadit va troailt veih'n derrey pheeley dys peeley elley er y chassan derrey yioghe ad ynnyd-vaghee chooie. Ta sheshaght jeh yn armee Americanagh ayns dagh peeley, as ver ad fys hooin cho leah as vees naight erbee jeh'n caravan aynsyn ta Bella, agh ta shin goaill aggle nagh gluinmayd red erbee lurg lheid y traa liauyr. Cha nel veg oddysmayd jannoo agh goaill padjer as fuirraght ayns treisht.

Mish yn 'neen ghraihagh eu foast, Mona.'

Cha row fockle ry-chlashtyn rish tammylt liauyr, eisht dooyrt Chalse, 'Gura mie mooar ayd Eleanor, lhaih oo screeuyn doillee feer vie, as ta mee shickyr nagh beagh eh aashagh da Mona dy screeu wheesh as shen ayns Baarle.' Va Kirree er-chee gra red ennagh mysh Cleveland, agh dooyrt Chalse dy row palchey oc rish yn astyr shen. Ve lane traa dooys dy gholl thie aghterbee; daag mee 'slane lhieu' orroo, as gra nagh beign ec Whallag laa ny vairagh.


Yn nah cheayrt va mee loayrt rish Hommy, hooar mee voish yn skeeal mychione Cleveland va Kirree er n-insh da, agh vel yn skeeal firrinagh ny dyn, cha 'sayms, aghterbee shoh yn skeeal myr cheayll mee eh veih Hommy:
'Va mooirchoor jeh lhong-hiaullee daa chroan ny lhie er y traie faggys da Glion Mooar, as Kione Yurby, as v'ee er ny coyrt seose myr slane-coayl. Nish va kuse dy Vanninee ayn, eeasteyryn, seyir-thie, as eirinee lesh fir-obbree elley, bailloo goll tessyn y faarkey dys America, as ghow ad ayns laue dy charraghey y lhong as jannoo ee cooie rish lheid y thurrys liauyr. 'Fy-yerrey va'n lhong aarloo, as hiaull ad ersooyl marish nyn mraane, nyn gloan as bee, ushtey, as cooid, as haink ad dys y thalloo ayns Canada. Hiaull ad seose awin mooar dys logh mooar Ontario, agh gyn-yss daue, v'ad cheet er-gerrey da Niagara. Haink kuse dy Injinyn ayns corragh dy chur raaue daue ayns glare-laue as Baarle vrisht dy row tuittym-ushtey-mooar rhymboo; er-y-fa shen beign daue caghlaa nyn lhong son cabbil as wagonyn coadit as ayndoo hroailt ad er-thalloo derrey haink ad gys traie Logh Erie. Heill ad dy row ad rish y cheayn reesht, as keayrt elley choonree ad ny cabbil as caartyn son daa lhong sloo as hiaull ad rish ooir ny loghey gys hooar ad giau liauyr, lhean as aalin, as hannee ad ayns shen, as ta'n boayl nish enmyssit Cleveland. Va Manninee er y fa shen nyn gummaltee-hoshee ayns y Valley shen, as nish ta ram Manninee elley er hoiaghey sheese ayns y valley. T'ad baghey cooidjagh, loayrt y Ghailck Vanninagh, as gobbraghey dy creoie troggal cabbaneyn-darrag ad thieyn-fuygh rish yn awin. Quoi ec ta fys, laa ennagh ayns bleeantyn foast ry-heet, bee Cleveland ny ard-valley jeh ecansh mooar, as bee cummaltee aynjee veih dy chooilley ayrn jeh'n theihll.'


Ec Balladoole, ta 'neen ec y Vainshter, daaney, feie, as kione-lajeragh, as laa chaie, v'ee gimman carriads-daa chabbyl, as hroailt ee ro happee er y vayr veih'n raad mooar gys y thie-mooar Balladoole, tra woaill ee billey as va'n carriads er ny cheau harrish. Cha row ish ny ny cabbil er nyn skielley, agh va queeyl brisht. Cha nel mish my heyr-wheeyl edyr, va rouyr jeeill er ny yannoo urree. Moghrey Jecrean, laa-margee, dooyrt yn Mainshter rhym, 'Immee dys y Valley as gow yn wheeyl dys yn teyir-wheeyl dy ve er ny karraghey, as cha nhegin dhyt cheet thie reesht ny fegooish. Choud's t'ou fuirraght rish immee dys y vargey dy gheddyn ny reddyn t'ou shassoo ayns feme jeu.'

Ghow mee yn wheeyl er caart-laue va mee er nyannoo ass shenn 'ainagh-cabbyl va ny lhie cooyl yn stabyl, (va queeyllyn eddrym er) agh cha row yn seyr - queeyl arryltagh dy yannoo yn obbyr chelleeragh, 'Faag ee dys laa ny vairagh,' dooyrt eh, 'ta rouyr aym dy yannoo jiu.' Agh dreggyr mee, 'Cha jeanym, dooyrt my Vainshter dy nhegin da'n obbyr ve er ny jannoo jiu, as cha lhoys dou goll thie n'egooish.' V'eh corree, gra dy vel ny fir-verchee jerkal rish obbyr dy ve jeant dy tappee, agh cha nel ad dy bragh ayns siyr dy eeck er e son. Eisht hooill mee magh dys y vargey.

Va ram mraane-cheerey ayns shen lesh nyn gooid; ta kuse jeu er hooyl rish ymmodee meeilaghyn gymmyrkey baskadyn trome, lesh oohyn, eeym, as eeanlee-kiark, as choud's veagh yn emshir braew, va ymmodee shooyl cass-rooisht! Honnick mee daa ny three gymmyrkey nyn laad ayns creel-suggane er nyn ghreeym. Agh va shiartanse jeu er n'ymmyrkey reddyn ayns daa vaskad er-mooin cabbyl ny assyl, as dy beagh reamys ayns baskad, verragh ad cooney lesh ben elley, er-lheh dy beagh ee jeeaghyn shenn as skee.

Ta kenjallys as feoiltys soylaghey ny mast' ny Manninee; dy beagh dooinney as cabbyl echey as e naboo dyn cabbyl erbee, verragh eh e chabbyl hene er-eeasaght da dy hraaue as dy yannoo obbyr elley, as dy beagh yn naboo ching, yinnagh eh yn obbyr er e hon. Ta reddyn yn lheid shoh cadjin mastey'n sleih boght. Nagh vel raa-creeney gra: 'Tra ta'n derrey voght cooney lesh y boght elley, ta Jee hene garaghtee?'

Haink mee ny quaiyl Kirree ayns ynnyd y vargee, as dooyrt ee dy row Eleanor er n'gholl thie reesht, lurg jee v'er n'olmaghey e baskad, er-yn-oyr nagh beagh obbyr dy liooar da cubbyl dy vraane, agh ta ourys ayn dy row Kirree geearree dy hannaghtyn ayns y vargey dy gheddyn yn naight s'anmee as tutlerys! V'ee cabbaragh rish dy chooilley pheiagh as cur feyshtyn orroo, as mannagh voghe ee yn freggyrt v'ee jerkal rish, ragh ee dys peiagh elley.

Va mish ronsagh mygeayrt son traval as greienyn elley dy chur da Hommy cour troggal Ballaskeig, as va aigh-vie orrym! Chionnee mee kishtey-greie as mastey yn boghlaneys va traval, oard, as greienyn masoonee elley. V'ad lesh y ven-treoghe jeh dooinney va gobbragh marym keayrt dy row, as, er coontey jeh shen deeck mee leagh cair er nyn son.

Hooar mee jough as arran as caashey ec y thie-oast faggys da'n Chashtal Rosien, as eisht hie mee dy haglym yn wheeyl, agh, atreih! ga dy row yn seyr-wheeyl er n'yannoo yn obbyr echeysyn urree, v'eh fuirraght rish y ghaaue dy chur yn crou-queeyl urree. Hug shen y drogh orryms, as dooyrt mee, 'Cha jeanym goll ersooyl fegooish yn wheeyl shoh, dy beign fuirraght r'ee fud -ny-hoie, lhig dooin goll cooidjagh dys y chaardee.'

Fy-yerrey chossyn mee yn chah, as hass mee marish y teyir-queeyl as y gaaue choud's va'n yiarn er ny 'hiow ayns yn aile derrey va'n clane fainey cheh-jiarg, eisht v'ee er ny coyrt mygeayrt y wheeyl-fuygh, lesh bodjallyn dy yaagh, as chelleeragh v'ee er ny tummey ayns strooan y wyllin.

Va'n obbyr jeant, as hug mee yn wheeyl as my chooid elley er my chaart laue, as ersooyl lhiam ayns siyr dys Balladoole.

Va mee smooinaghtyn er Ballaskeig, dy row mee er ghiallyn dy chooney leah Hommy as Eleanor dy chionnaghey as aa-hroggal y tholtan, agh va mee ayns doilleeid; c'raad oddins troggal gioaldeeaght ny argid er-eeasaght, as kys oddagh cooid-troggal ve er ny ymmyrkey dys y tholtan er y chassan coon?

Eisht by gooin lhiam Mainstyr Cannell, y banceyr, dy row eshyn er ghialdyn dy chooney lhiam ec traa erbee. Fy-yerrey hie mee dy chur shilley er, dy hirrey coyrle voish, as hug Mainstyr Cannell failt ghraysoil orrym gra, 'Ta mee goaill taitnys dy heet dty whaiyl reesht, Yoe, vel reddyn cheet lhiat dy mie?' Dinsh mee da yn clane chooish mychione kionnaghey y tholtan Ballaskeig, as troggal eeasaght as y lheid, as dooyrt eh, 'S'mie lhiam dy daink oo dys shoh dy my akin, Yoe. Nish y charrey, faag yn chooish dooys, foddym reaghey dy chooilley nhee.' Hug mee my wooise da, gra 'Gura mie mooar eu, Vainshter Cannel, ta mee mooarane kianglt booise diu, ta shiu er n'ghoaill laad mooar jeh m'aigney.'

Tammylt beg ny lurg shen haink screeuyn veih Mainshter Cannell gra dy row Ballaskeig nish lesh Thomaase Gorry, as dy goghe shin toshiaght er yn obbyr chelleeragh, as veagh argid er-eeasaght ayns y vanc cour Eleanor. Er-lesh Mainshter Cannell nagh row Hommy cliaghtit rish cooishyn-argid, as veagh Eleanor as mish nyn dreishteilee.

'Bentyn da'n chooid-troggal, ta thie mooar noa er ny hroggal mysh kerroo meeiley veih'n Whallag, myr ta fys ayd,' dooyrt eh, 'as myr nagh b'lias diu agh beggan jeh'n stoo ec yn un cheayrt, immee dys Ballamooar (shen yn ennym er y voayl), as jean kionnaghey red erbee ta shiu laccal.'

Shione dou dy mie yn fer-toshee jeh ny masoonee, as dooyrt eh dy beagh my chishtey-greie er ny choyrt lesh er y wagon-cabbil, moghrey Jelune dys Ballamooar.

Kuse dy laghyn ny s'anmee, va Eleanor as Hommy ec y vanc dy chur nyn enmyn er yn pabyryn-leigh kiongoyrt rish Mainshter Cannell, as tra hie mee thie voish m'obbyr, v'ad ny neesht ec y thie ain. Va Paaie er chuirrey orroo dy heet as goaill lhongey marin, as cre'n taitnys as boggey ghow ad dy row yn chooish er ny reaghey. Dooyrt Eleanor, 'Yoe, y charrey veen, rish yn chied keayrt ayns bleeantyn, ta mee caillt son fockleyn, ta shin ayns lhiastynys mooar dhyt son dagh nhee, t'ou er n'yannoo er nyn son, t'ou uss yindyssagh as cha 'saym kys oddysmayd jannoo dt'egooish.

Va Hommy ayns gien mie, taggloo mychione ooilley ny reddyn v'eh kiarail dy yannoo, as dooyrt mee, 'Fuirree ort, hoshiaght shegin dhyt goll dys Ballamooar lesh y cleayd as garran dy gheddyn eayl-mooghit as geinnagh, dy yannoo mortyr.' Eisht vrie Hommy jeem, 'Vel ad geddyn y geinnagh voish traie ny marrey? Cha nel veg heose ayns shoh.' As dreggyr mee, "Ta rouyr sollan ayns y gheinnagh veih'n traie, as ta'n ynrican boayl dy gheddyn stoo glen ayns Ballachashtal ass towl-gheinnee ayns Magher ny Criy! Vel enn ayd er y vagher shen?' Tra cheayll Hommy shen, dooyrt eh, 'Ta enn aym er y voayl shen, agh cha baillym goll dys shen, mastey ny spyrrydyn jeh ny maarlee va er nyn groghey er y Chriy, cha nel eh foddey neayr's va fer boght er ny chroghey son geid loaghtan-rea veih shioltane Balrhenny.'

Va mee garaghtee er, as dooyrt mee, 'Cha nel mee geearree ort dy gholl dys y Chriy, agh cre'n toot ommidagh t'ou uss Hommy.

'Vel oo credjal ayns ferrishyn, obbeeys, pishagyn as y lheid, Hommy?,' vrie mee jeh, 'Cha nel mee shickyr, dreggyr Hommy, 'Lhisin gra nagh vel mee credjal, agh ta reddyn quaagh taghyrt ny cheayrtyn nagh voddym toiggal. Dagh oie, ta'n dorrys ain freilt foshlit, lesh jough as arran er y voayrd, as dy mennick cha nel veg er y voayrd ayns y voghrey! Jeeagh er ny eeasteyryn, cha jed ad dys y cheayn fegooish ny lossreeyn veih'n ven-obbee, as tra va my ven-mooinjerey Onnee Kenniagh ching, bleeantyn er dy henney, va mee er my choyrt gys dooinney ayns Forsdal dy ghiarrey y lhuss son 'chengey veg', agh er y raad goll thie, veeit mee rish guillyn elley as yarrood mee ny lossreeyn, agh tra rosh mee thie, va Onnee er choural dy slane, ec y traa va'n lhuss giarrit. Laa ennagh, shegin dooin geddyn taggloo mychione ny reddyn shoh, Yoe.'

Jesarn yn chied laa Jerrey Fouyir, hie mee dy moghey dys Ballaskeig, agh va Hommy ayns shen roym. Va'n emshir braew dy liooar, agh va ny laghyn gaase ny s'girrey as ny s'feayr, er-y-fa shen heill mee dy bare dooin goaill toshiaght er troggal ny boallaghyn roish my darragh drogh earish ayn.

Va Hommy er n'gheddyn ooilley yn stoo ymmyrchagh dooin; eisht doshil mee yn kishtey-greie as dinsh mee da yn ennym as yn ymmyd jeh dagh nhee, as tra dooyrt mee, 'T'ad ooilley lhiats my ghuilley,' ghow Hommy yindys mooar as ard-voggey er lheid y gioot, as dooyrt eh, 'Gura mie mooar ayd Yoe, t'ou feer chenjal dou, as neem my chooid share dy ynsaghey as dy yannoo soo dy vie jeu.' Yeeagh mee da Hommy yn aght kiart dy vestey yn eayl as y geinnagh, dy yannoo mortyr, as yn aght dy slaa mortyr er ny claghyn, eisht dy hoiagh dagh clagh lesh yn eaghtyr tuittym gys y cheu-mooie. Ny s'anmee, va mee jannoo ymmyd jeh pontreil dy phrowal ny corneilyn jeeragh. Ren mee yn pontreil as leval ec y thie aym-pene; cha row nyn lheid ayns y chishtey-greie.

Duirree mee marish Hommy feiy'n laa, as va'n obbyr cheet lhien dy gastey; ghow mee yindys er yn aght va Hommy gobbraghey, as cre cho jeeragh as currymagh va'n boalley jeant echey: cha nhimmey fer oddagh jannoo obbyr y lheid shen ec yn chied eab echey. Tra hug shin kione er yn obbyr 'syn 'astyr, va mee shickyr ayns m'aigney dy voddin faagail dy chooilley nhee dys Hommy derrey harrin dys y voayl reesht.

Haink Eleanor sheese dy chur shilley er yn obbyr, as denee ee jeem, "Cre'n aght ta'n guilley goll er, vel eh cosney?" As dreggyr mee, "Ta, dy jarroo, cha nel mee er n-akin e lheid roie; ta Hommy gobbraghey myr dy beagh eh daa ny three bleeaney ec y cheird." Va Eleanor feer vaynrey dy chlashtyn shen, as dooyrt ee, "S'mie shen' Yoe, agh nish lhig da'n obbyr fieau; ta mee er choyrt lhiam jough as braghtan er nyn son, vel boayl erbee dy hoiagh sheese?" "Cha nel boayl erbee ayns shoh", dooyrt mee, "agh ta ynnyd vie noi'n chleiy shid, fo fastee jeh ny drineyn-skeag, bee shen cooie dhyts?" "Feer vie," dreggyr Eleanor, "agh jeeagh er shen, jeeagh er yn earroo mooar dy skeagyn t'ayn mleeaney; ta ny banglaneyn lhoobit sheese lesh trimmid y vess, nagh vel shen cowrey jeh geurey creoie ry-heet?" ;

"Ta mee treishteil nagh vel," dooyrt Hommy, "ta ram obbyr aym dy yannoo as cha noddym gobbragh my vees eh fliugh ny my vees rio as sniaghtey ayn." Cha duirree Hommy foddey marin, va lheid y driss er dy jagh eh er-ash dys obbyr as e veeal lum lane dy vraghtan! Agh b'leayr dooin dy row eh maynrey ayns yn obbyr noa echey.

Va mee maynrey ayns caarjys as sheshaghtys marish Eleanor, as by haittin lhiam cooish y gheddyn maree, eisht vrie mee urree, "Nagh vel kiare 'neenyn ec Chalse as Kirree? Ta mee er chlashtyn jeh Onnee ayns Doolish, as Bella as Mona ayns America; agh ta 'neen elley ayns Sostyn nagh vel?''

Cha dreggyr Eleanor veg rish tammylt, as honnick mee dy daink bodjal tessyn e ghruaie, eisht dooyrt ee dy trimshagh, "Yoe, my chree, s'mie lhiam dy dug oo yn 'eysht orryms as cha nee er Chalse as Kirree; ta'n 'neen shen er vrishey nyn greeaghyn, bunnys, as t'ad feer imneagh my-e-kione, s'anvennick ta'n ennym eck imraait ayns yn Whallag; t'ee er choyrt lhee nearey vooar er lught-thie as cloan Kenniagh, as cha lhoys dou ginsh y skeeal da fer erbee agh dhyts dty lomarcan, er yn oyr dy vel uss myr fer-mooinjerey ny mast'ain. S'mie shen, va'n 'neen shoh er ny bashtey Clara, agh gyn ourys t'ee er chaghlaa yn ennym shen dys ennym elley ny smoo mooaralagh. Ec y thie ain v'ee rieau brynt as litcheragh agglagh; v'ee gaccan dy kinjagh mychione yn Whallag, gra dy row eh boayl fadaneagh gyn veg dy yannoo agh obbyr as hug ee feoh er dy chooilley nhee, er-lheh obbyr! As roish my row ee er roshtyn shey bleeaney jeig dy eash, v'ee roie lurg as geiyrt er ny deiney, er-lheh deiney poosit. As ny smoo ny shen, ta fou goll er insh dy row ee cloie as daunsin marish sheshaght dy vraane-obbee, jiarg-rooisht, mygeayrt mullagh y clieau Barrule. Yinnagh ee red erbee dy chur nearey as angaaish er y vooinjer eck; cha noddym cur ennym erbee elley urree agh trouise!"

"Aght erbee, laa dy row, daag ee chaghteraght marish e shuyr Onnee' (v'ee foast goll dy schoill) dy row Clara kiarail dy gholl ersooyl er y vaatey gys Lerphoyll marish dooinney seyr, as cha darragh ee dy bragh er-ash dys y Whallag. Cha jirrym fockle ny smoo, Yoe, foddee dy vel mee er ghra rouyr hannah. Ta mee er chlashtyn mychione mraane-aegey as 'neenyn er nyn n'gheid ersooyl, cleaynit liorish gialdyn jeh bioys ayns soyllys as berchys, as gyn dy bragh ry-akin reesht; agh cha smooinee mee dy verragh yn lheid rooin."

Va mee bwoailt balloo; cha row fys aym c'red dy ghra, agh va mee smooinaghtyn er y laad mooar dy heaghney v'er duittym er Chalse as Kirree lesh coayl cosoylagh jeh daa 'neen oc, as va mee co-ennaghtyn maroo.

Eisht dooyrt mee rish Eleanor, "Bare dooin goll er-ash dys obbyr reesht, agh gura mie mooar eu son y treisht ta shiu er chur aynym , cha jirrym fockle my-e-kione rish peiagh erbee."

Bwooise da Phil Kelly reesht son scannal shoh stiagh ‘sy cho-earrooder echey as kiartaghey eh beggan. Scruit ec Juan y Geill

Cumraag Penn


Choud’s va ny keishtaghanyn cheet er ash car ny meeghyn chaie hooar mee screeuyn voish yn Arrymagh Maurice Johnson. Dooyrt eh dy row eh foast graihagh er y Ghaelg, agh cha nel yn chengey cheet lesh er y fa nagh vel peiagh erbee ayn dy loayrt rish ny screeu rish. Peiagh erbee ta arryltagh screeu rishyn ayns Gaelg cur fys dou as verrym yn enmys echey dhyt.

Phillie

Crosh Ockle freggyrtyn



Skeeal Firrinagh

Hooar mee yn skeeal shoh ayns lioarlagh Eiraght Ashoonagh Vannin kuse dy vleeantyn er dy henney. Ta’n skeeal mychione y jiass ayns ny laghyn erskyn keead blein er dy henney.

Va eirinagh baghey ayns Surby, Skylley Chreest Rosien. Ayns ny laghyn shen va faill eeckit da ny fir obbree er y ghowaltys daa cheayrt ‘sy vlein - ayns Mayrnt as Mean Fouyir.

Er yn keayrt shoh, hie yn eirinagh veih Surby dys y vanc echey ayns Doolish dy hymsaghey argid son geeck da fir obbree y ghowaltys.

Un laa ayns Mee Vayrnt ren eh y turrys dys Doolish myr va’n cliaghtey echey. Tra v’ eh roshtyn Doolish, hie eh dys y vanc as hooar eh yn argid son yn ‘aill. Eisht hie eshyn dys thie lhionney son bee as jough lajer. Lurg shen hooar eh e chairt as daa chabbyl as ghow eh toshiaght er y turrys dy valley.

V’eh lane dy vaynrys as cha row eh agh lieh scooyrit, as ghow eh arrane choud’s va ny cabbil tayrn y cairt er y raad gys Balleycashtal. Va coleayrtys cheet orroo tra v’eh faggys da’n droghad vooinjer veggey. Ec y traa shen honnick eh shenn ven as ish shooyl dy moal er y raad.

Scuirr yn eirinagh y cairt dyllee eshyn “Gow my leshtal Venainstyr. By vie lhiat heise?” Cha dooyrt y chenn ven veg agh ghrapp ee seose as hoie ee sheese faggys da’n eirinagh. Va red ennagh neuchiart. Hug yn eirinagh tastey jeh ny eaddaghyn eck. V’ee coamrit ooilley ayns doo as cha dod eh fakin e h-eddin as foast v’ee gra veg. Haink eh dy ve ouryssagh.

Smooinee eshyn feer tappee as eisht cheau eh e chip er y thalloo. “Gow my leshtal venainstyr, agh huitt my chip er y grunt. T’eh orrym freayll arrey er ny cabbil. Immee sheese as cur dou eh my sailt.”

Ghrapp sheese y ven voish y chairt as hug ee y chip da. Doaltattym woaill eh y chip er dreeymyn ny cabbil as lhiem ad ersooyl choud’s va’n ven foast ny shassoo er cheu y raad.

Va ymmodee thoreeyn ayns ny laghyn shen! Juan y Wright, Toshiaght Arree, 1999.

Caaigyn ayns Mannin

Haink daa charrey aym gys Mannin rish kione shiaghtin ayns Mean Souree 1998 as hie shin son cosheeaght voish Purt Chiarn rish yn Cheyllys gys Glion Shiast. Honnick shin jeih caaigyn as daeed er lheh rish Shenvalley. Va my vac Ffinlo marin, as vrie eh jeh Richard as Tasmin, “Cre’n fa ta my yishag jeeaghyn er ny caaigyn ooilley yn traa?”

S’mie lhiam ny caaigyn. Er lhiams dy vel ad nyn ushag feer symoil. Ta mee goaill soylley jeh jeeaghyn orroo, myr ta ram sleih elley.

She’n chaaig ta’n ushag smoo Celtiagh er yn oyr dy vel caaigyn ayn ayns Nerin, Bretyn, Nalbin, y Vritaan as ayns Mannin hene. Myr Celtiagh t’eh cur trimshey orrym nagh vel caaig erbee er-mayrn ‘sy Chorn. V’ad gra yn chaaig Chornagh r’ee ‘sy cheer shen agh va’n chaaig Chornagh jerrinagh er n’gheddyn baase ‘sy vlein 1973. Ta treisht er ny Cornee dy jig ny caaigyn er ash gys y Chorn. Ta treisht orrym dy jig. Ta persoon ny jees er ghra dou, “Cre’n fa nagh vel oo cur paart jeh ny caaigyn ‘brash’ ain dys y Chorn?” S’feer eh dy bee ny caaigyn ‘brash’ ain nyn gaaigyn er ny ein ayns ny bleeantyn ry-heet. Ta ny caaigyn ayns Mannin er chormal rish yn earroo doaiagh oc ‘syn ellan shoh. Ta’n treisht smoo ain son caaigyn goll er ash gys y Chorn dy jean yn earroo oc bishaghey ayns Bretyn Jiass. Myr shen, foddee dy jean paart jeh ny caaigyn skeaylley voish Bretyn gys y Chorn. Foddee dy vel ny caaigyn er n’ghoaill toshiaght er skeaylley lesh y Chorn hannah. Haink daa chaaig rish ayns Gower ‘sy vlein 1990, as va jees jeu er cheu-hiar Baie Swansea ‘sy vlein 1998.

Ren eean-oaylleeyn kione-earroo ny caaigyn ayns ny hEllanyn Goaldagh ‘sy vlein 1992. Chammah’s 177 piyr dy chaaigyn ayns Bretyn, as va 906 piyr ayns Nerin. Cha nel agh jees jeu baghey ayns ny Shey Counteeyn, as ta ny caaigyn Yernagh elley er y cheear hwoaie as sheear jiass. Cha nel monney caaigyn er-mayrn ayns y Vritaan; cha dooar ny Britaanee agh 28 - 37 piyryn ‘sy vlein 1989. Ta paart jeu er yn ellan t’ad gra Belle-Ile r’ee agh ta’n chooid smoo jeu ayns tree buill ‘sy cheear.

Cha nel ny caaigyn jannoo dy mie ayns Nalbin edyr. Ta ny sloo caaigyn ayns Nalbin na t’ayns Mannin nish. Va 88 piyr jeu ayns Nalbin ‘sy vlein 1992. Ta’n chooid smoo jeu ayns Islay, agh ta leodaghey cheey orroo. Ta ny caaigyn jannoo dy mie er Colonsay, ellan beg faggys da Islay. Ta kuse veg jeh ny ushagyn er daa ellan elley ‘syn ard cheddin. Er dyn y vlein 1988 va daa chaaig er vaghey er y clyst albinagh hoal veih Ellan Vannin. Hrog ad ein rish shiartanse dy vleeantyn. Va’n chaaig chiark cailt ‘sy vlein 1995, agh ny yei shoh, hooar yn mayrnagh kiark elley ‘sy vlein er giyn. Er lhiams dy vel ny caaigyn ‘syn ard shen er jeet? voish Mannin er yn oyr dy vel yn ellan ain yn ard sniessey da’n voayl ta ny caaigyn cummal.

Kyndagh rish tranlaase as caghlaaghyn eirinys, hie ny caaigyn Manninagh fo bunnys lurg mean y nuyoo keead jeig. Ta ny caaigyn er vishaghey ayns Mannin ‘sy feedoo keead. Va 88 piyr dy chaaigyn ayns shoh ‘syn arragh ‘sy vlein 1998, as va mysh 290 ushagyn ayn ooilley cooidjagh. Ta ny caaigyn cur nyn idd oc ayns ooigyn as tuill ayns ny eayninyn. Ta kuse veg jeh ny idd ayns tholtanyn neesht. Ec y chooid smoo, ta caaigyn gee beishtyn gyn craue drommey ta beaghey ‘sy thalloo, er lheh beishteigyn. T’ad shirrey son nyn mee ayns magheryn raad ta sthock fassaghey, magheryn coonlee, faiyr feer ghiare er mulleeyn ny eayninyn, reeast freoaie as er y traie ayns geinnagh as famlagh.

Ta palchey dy eean-oaylleeyn er jeet gys Mannin dy yeeaghyn er ny caaigyn. Haink Ian Bullock voish Bretyn Jiass gys yn ellan shoh dy livrey Leaght Cooinaght Ted Kerruish ‘sy vlein 1997. Hie mish as Ian gys y Cheyllys as ny Skortyn, as ren shin scuirr ec Creneash. Tra va shin jeeaghyn er y reayrt yindyssagh, honnick shin Phil Gawne as co-obbree cur lesh ny ollee stiagh rish y raad. Va mee loayrt rish Phil my-e-chione shiaghtin ny jees ny s’anmey. Vrie Phil jeem cre’n fa ta ny caaigyn jannoo dy mie ayns Mannin? Dooyrt mee dy vel yn eirinys mie er nyn son, er yn oyr dy vel kirree dy liooar ayn as ollee neesht. Ta possanyn mie dy chaaigyn er y clyst faggys da Creneash, as t’ad jannoo feer vie ‘syn ard shen. T’ad smoo speeideilagh tra t’ad marish ymmodee jeh nyn ghooie hene. “Cha nel ad feer Vanninagh eisht” dooyrt Phil. Va mee goaill yindys er shen as dooyrt mee “Cre’n fa nagh vel?” “Er yn oyr dy vel ad sheshaghtagh.” Allen Moore

Ta shoh heose roie-raa vees currit ayns lioar hed er clou dy gerrid enmyssit Caaigyn ayns Mannin as shoh reaghit ec Allen.

Chellinsh Vannin


Myr ta’n chooid smoo jiu er nakin hannah ren chellinsh Vannin geddyn rey rish yn ennym oc scruit ayns Gaelg veih coadey yn lioar chellvane. Screeu mee rish chellinsh Vannin gaccan mychione shoh shirrey er dy chur yn Gaelg er ash as hooar mee screeuyn veih Stephen Evans, Directory Manager. Dooyrt eh nagh beagh briwnys jeant er y chooish shoh roish my jig ooilley ny keishtaghanyn chellinsh Vannin er ash dasyn agh v’eh goaill tastey jeh my imneaghyn er y chooish shoh.

My t’ou geearree fakin ‘Chellinsh Vannin’ scruit er y lioar chellvane reesht screeu rish Mnr Evans ec chellinsh Vannin, 41-43 Victoria Street, Doolish, as ginsh da yn scansh ta ny Gaelgeyryn cur da ny cooishyn shoh. Phillie

Coloayrtys Rish My Oe


Keayrt dy row dooyrt my oe rhym pene, “C’red v’ou jannoo, haner, tra v’ou ayns dty aegid.” Dreggyr mish “Va mee gobbraghey fo reiltys Sostyn, er yn oyr nagh row startey erbee ‘syn ellan shoh ec y traa v’ayn.”

Eisht vrie eh jeem