DHOORAGHT
Earroo 17 Yn Cheshaght Ghailckagh Mayrnt 2000


Chellvane: 834844 Post L: [email protected] Screeu rish: Thie Vaddrell, Cregneash

S’treisht lhiam dy vel dy chooilley choip jeh Dhooraght currit ersooyl dy kiarailagh ayd er y fa dy vel ooilley ny coipyn lectragh er ve cailt aym tra va teaym chree er y cho-earrooder aym. Mish my ghrangan ny laghyn shoh tra ta co-earroodys goll er imraa agh shen cooish elley.

Reeshtagh ta Dhooraght lane dy artyn scruit ec ny Gaelgeyryn ta ry-akin ayns Mannin ny keayrtyn as reeshtagh ta mee er chur stiagh artyn daa-hengagh er son studeyryn ta gynsaghey y Ghaelg. Ny jarrood dy vel argid ry-gheddyn veih Undinys Eiraght Vannin son artyn ta goll er clou ayns y fritlag shoh - loayr rhym son tooilley fys! Phillie


Kayt t’enmysit Mannanan


Keayrt dy row va lught-thie Mylvreeshey cummal ayns balley beg cheerey v’enmysit Creneash. Ec yn traa Nollick v’eh feer feayr heose ‘sy valley beg cheerey. Va kayt noa ec y lught-thie shoh va currit da ec carrey oc, Moirrey. Dinsh Moirrey daue dy ren y kayt geddyn baase bunnys er yn oyr dy row eh feer feer ching.

Va Moirrey gobbragh da fer-lhee baagh ayns Doolish. Va’n kayt currit dys y chamyr lheihys baagh as dooyrt y shenn lught-thie echey ass lieh y chayt boght “cur baase da’n chayt shoh my sailt. T’eh feer feer ching as bee eh ro costallagh dy chur er ash da slaynt.”

Agh cha row eh cho ching as shen - she kayt lajer as niartal v’ayn. Hie eh fo skynn yn ‘er-lhee baagh dy chiartaghey chingys v’ayns e chleaysh. Va’n cleaysh giarrit jeh as lurg shen ren y kayt boght couyral.

Nish va’n kayt ayns feme jeh thie noa. Dooyrt Moirrey “goym yn kayt boght shoh as yioym thie jesh er y hon.” Hie ee as vrie ee jeh lught-thie Mylvreeshey “Beagh shiu arryltagh y kayt shoh y ghoaill?” “Dy jarroo veagh” dreggyr ad.

Raink y kayt ayns kishtey. V’eh foast red beg ching agh va gaase ny s’troshey dagh laa. Hug eh e chione magh ass y chishtey. Va sooillyn mooarey echey as jus un chleaysh. Va’n kayt boght jeeaghyn beggan quaagh.

She kayt Manninagh v’eshyn gyn famman erbee. V’eh schimmeigagh yn cretoor boght - dhone, doo as daah elley jeeaghyn gollrish mill. Eer dy row eh jeeaghyn red beg graney, she kayt mie graihagh v’ayn. V’eh cummal ayns thie Vylvreeshey rish tammylt beg agh cha row eh son goll magh ‘sy gharey ny cheu mooie er chor erbee. V’eh foast beggan faase lurg yn chingys.

Cha row eh ro olk agh cha mie leshyn paitchyn aegey as va kiare paitchyn ‘sy thie shen. Va’n kayt boght beggan trimshagh mychione shoh as myr shen reih eh dy aarlaghey eh hene son goll magh ‘sy gharey. Yn laa er giyn v’eh er ve geamagh ec yn dorrys doont rish oor ny ghaa as myr shen reih Mummig dy lhiggey da goll magh. Hug ee eeym er e vaaigyn as hug ee lhee eh cheu mooie ‘sy gharey - agh chelleeragh v’eh currit heese roie yn kayt ersooyl!

Ren yn lught-thie shirrey dy chooilley voayl son y chayt agh cha dooar ad eh boayl erbee. V’ad smooinaghtyn dy jed eh er ash dy gerrid dys y chenn lught-thie echey ‘sy twoaie. Hie yn lught-thie ersooyl dys Lerphoyll son y Nollick as foast va’n kayt boght caillit.

Va mooinjer daue cummal sheese y raad voish Creneash as ish cur bee da kayt ny naboonyn eck chouds v’ad er ny laghyn seyrey oc. Hie ee stiagh ayns thie ny naboonyn as honnick ee kayt quaagh lesh un chleaysh. Cha row fys erbee eck dy row shen y kayt va lesh ny mooinjeryn eck ayns Creneash.

Yn moghrey er giyn haink ee ny quaiyl rish shaner as mwarree y lught-thie Mylvreeshey as loayr ee roo mychione y kayt boght va feddynit eck. She kayt lught-thie Mylvreeshey v’ayn!

Hie ee er ash dys thie ny naboonyn as haare ee y kayt as hug ee eh lhee gys thie mwarree as shaner ayns Purt le Moirrey. Va’n kayt maynrey ‘sy thie shen - cha row paitchyn aegey ayn, va aile mooar ayn as eeast dy liooar!

Chum yn kayt boght ‘sy thie shen veih’n laa shen magh, as v’eh maynrey, blah as lane dy vree rish ooilley ny laghyn echey. As shen bun as jerrey yn skeeal mychione kayt boght v’enmysit Mannanan. Cathy Clugaaish


KIONE-SHIAGHTIN AYNS MADRID


Hie shin gys Madrid rish kione-shiaghtin mysh daa shiaghtin roish y Nollick. Hie mee gys y thie-oast "Thie Bane" er yn oie roish my daag shin Mannin. Va mee loayrt rish Greg as Hillary mychione nyn turrys. Dooyrt ad dou dy vel yn arrane "Lemuel" liorish y Mollag Band er CD currit magh rish Fonomusic sy Spaainey.

Hie Ruth as mish gys Lerphoyll rish Skianyn Vannin, as dettyl shin voish shen gys Madrid er etlan EasyJet. Va reayrt mie foin tra va shin getlagh erskyn Santander as ny sleityn Cantabria sy rheynn Asturias sy Spaainey Twoaie. Ny lurg shen, hie nyn etlan trooid bodjallyn dowin dy roshtyn Madrid. Va fliaghey tuittym er y Spaainey!

Hannee shin ayns thie goaldee faggys da nane jeh ny raaidyn mooarey ayns Madrid. Hie shin er y raad yiarn gys Segovia er y nah laa. Ta Segovia ard-valley mysh jeih meeilley as daeed voish Madrid. Hie shin er traen daa laare. Ta shiartanse dy sleityn eddyr Madrid as Segovia, as tad gra Sierra Guadarrama roo. Hie yn raad yiarn harrish barney trooid ny sleityn shen. Va sniaghtey er ny biljyn jeeragh erskyn y varney.
Tra raink shin Segovia, hie shin ayns barroose gys oirr boallaghyn cashtal ny shenn ard-valley. Hooyl shin gys yn Ard-cherrin. Tad gra Plaza Mayor rish sy chengey Spaainish. Ta Moir-agglish feer vraew rish yn Ard-cherrin. Ren mee lhaih dy row y Moir-agglish shen y Moir-agglish Gothagh jerrinagh dy row troggit sy Spaainey as syn Europey hene. Va shenn ven sy Ard-cherrin, as by vie lhee creck aanrit buird dooin. Cha by vie lhien kionnaghey yn aanrit buird urree er yn oyr dy vel aanrityn buird dy liooar sy chapp henndaght "Mantiques" ayns Purt ny hinshey raad ta Ruth gobbraghey gagh Mayrt. Yeeagh shin er paart jeh ny yindyssyn Segovia, as ny lurg shen hooyl shin rish straid veg ec cheu y Voir-agglish. Hie shin stiagh sy chapp veg rish yn traid shen, as yeeagh shin er y stoo ayns shen. Va kiaull ry-chlashtyn sy chapp shen, as vrie mee jeh dooinney ayns shen, " Vel yn kiaull shoh voish Galicia?" Yeeagh eh dou yn kishtey jehn CD shen. Tan arrane "Lemuel" liorish y Mollag Band er yn CD. Dooyrt mee dan dooinney shen dy row mee er y jough marish daa oltey jehn phossan kiaullee shen daa oie roish shen. Veh goaill yindys er!

Ansherbee, hie shin rish yn traid dy yeeaghyn er yn Alcazar, cashtal feer vraew jehn aght Moor. Tra va shin faagail yn chashtal, haink daa chaaig gys shen, as ren ad nyn shassoo er ny boallaghyn caggee. Eisht, raink daa chaaig elley gys shen, agh ren yn cheid jees cur sthoo daue. Ny lurg shen, hie yn chied piyr ersooyl, neesht.

Ta Segovia boayl ardghooagh son ny caaigyn er yn oyr dy vel farrar mooar caaigagh er y Voir-agglish. Va shiaght keead jeu ayns shen queig bleeantyn er dy henney. Ansherbee, tra va shin ayns Segovia syn astyr shen, daink mysh 150 caaigyn gys y Voir-agglish. Ghow shin soylley mooar jehn chilley shen, agh va shin red beg feayr.

Roish my daag shin Segovia, hie shin stiagh sy thie oast rish y tashoon. Diu mee bine dy yough, as vad gra ree Estrella Gallega, Rollage dy Galicia. Cheau ad Fiesta de sidra asturiana, my ta shin gra feailley ny lhune ooyl dy Asturias rish, dagh blein sy thie oast shen, neesht.

Ta mee er chionnaghey yn CD ta mee er screeu mychione, Naciones Celtas, Ashoonyn Celtiagh. Ta mee er nghoaill soylley jeh geaishtagh rish ooilley yn kiaull er. Va mee mollit er yn oyr nagh vel y Chorn fer jeh ny ashoonyn celtiagh er y CD shoh, agh ta shin er chosney daa ashoon elley, Galicia as Asturias, reir Fonomusic. Ta resoonaght liauyr er ngholl er my ta Galicia cheer celtiagh ny dyn. Tan chengey orroo nane jeh ny chengaghyn Romanagh, as teh gollrish Shenn Phortiugish. Dyn y wooise da shen, keayrt dy row ynnydee dy Galicia screeu dan Chommeeys Celtiagh dy hirr er boandaghyn eddyr ocsyn. Ta cooinaghtyn aym jehn traa va mee geaishtagh rish claareyn mychione y Phortiugal. Ta nane jeh ny claareyn shen gra dy vel yn sleih sy Phortiugal Twoaie jehn torch Celt-Ibeiragh. Dinsh mee yn fys shen da George Broderick, agh cha row eh coardail rish. Foddee dy vel shin gra, mychione y Phortiugal as y Spaainey ec y chooid sloo, "Ta dagh ooilley pheiagh geearree dy ve celtiagh".
Allen S. Moore


















Bing Ymskeaylley Gaelgagh


Fy yerrey hoal, ta Bing Ymskeaylley Gaelgagh er ny yannoo ass y noa. Lurg tree bleeaney, shegin da olteynyn y Ving gra vel ad laccal goll er ny dyn. Dooyrt Sue-Ling Jaques dy by vie lhee irree ass, as (fy yerrey) va Jamys y Cowle pointit myr oltey noa syn ynnyd ecksh. Ta ny h-olteynyn tannaghtyn myr v'ad - Henry Callow (caairliagh), Joan Caine (scrudeyr), Audrey Ainsworth, Bob Carswell as mish. Er aght ennagh, foddee dy row reddyn goll cho moal er y fa dy begin da Bryan Waddington (Stiureyder Oaseirys Chellinsh, ta reill harrish Bing Ymskeaylley Gaelgagh) cur seose obbyr bentyn rish y stashoon-radio tonn liauyr ta sleih ennagh kiarail cur er bun ayns Mannin. Haink eh magh dy vel lhiass-inneen Vnr Waddington gobbraghey da'n cholught ta kiarail cur y stashoon noa er bun. Myr eiyrtys er shoh, begin da dooinney elley ayns Oaseirys Chellinsh jannoo yn ayrn dendeysagh jeh obbyr Vnr Waddington as va obbyr Ving Ymskeaylley Gaelgagh goll ny s'melley. As cha row Coonseil ny Shirveishee gobbraghey feer happee noadyr! Brian Stowell

BLIEN NOA, GAELG NOA?


Nish ta meeileash noa er jeet, cre nee taghyrt rish y Ghaelg ayns ny bleeantyn ry heet? Strooys dy vel caghlaaghyn dy liooar da'n chengey ain er haghyrt hannah harrish ny bleeantyn, agh shen y red lesh dy chooilley hengey.

Cre mychione y ghlare ain t'ayns Mannin? Bee failt currit da caghlaaghyn elley da'n chengey ain ny dyn? Son shickyrys, bee paart dy chaghlaaghyn cur taitnys da kuse dy leih, as paart jeu nagh bee. Yn red dy vel mee cheet er nish shen coontey. Ec y traa t'ayn, ta Gaelgeyryn ayns Mannin foast coontey ayns ‘Feedyn' myr v’ad jannoo rish y Vaarle ayns Sostyn keayrt dy row, agh nish t'eh anchasley 'sy cheer shen ayns nyn lhing shoh .

'Syn Albin, cha nel ad jannoo ymmyd jeh aght erbee Gaelgagh tra t'ad coontey (er y chooid smoo my ta), agh t'ad jannoo ymmyd jeh Baarle ayns ymmyd jeh'n Ghàidhlig, er yn oyr dy vel yn Ghàidhlig ro liauyr as boiragh, myr t'eh 'sy Ghaelg ain! 'Syn Erin, t'ad er chaghlaa yn aght coontey oc, myr ta ny Sostynee er'n yannoo lesh y chengey oc bleeantyn er dy henney as shoh sampleyr diu:

Ass y Ghaeilge, ta - 62 = 'Seasca dó'. Cha nel eh - 'díos is trí fichead' (jees as tree feed) myr t'eh ayns Mannin. As t'eh jeeaghyn myr shoh:

Eddyr 1 - 10, gollrish y Ghaelg ain, agh lurg shen :

10 = Deich (Jeih)
20 = Fichead (Feed) fiche a h-aon (21), fiche dó (22) fiche trí (23) as myrshen.
30 = Tríocha (Treeaghey) tríocha a h-aon (31), tríocha dó (32), tríocha trí (33) as myrshen.
40 = Daichead (Daeed), agh -
41 = Ceathracha h-aon (Kerraghey nane), ceathracha dó (42) as myrshen. As t'eh goll er rish yn
aght shen.
50 - Cúiga (Queigey)
60 = Seasca (Sheassckey)
70 = Seachta (Shiaghtey)
80 = A h-ochta (Hoghtey)
90 = Níochta (Nuyaghtey)
100 Céad (Keead)

Myrshen, veagh eh ny s'assey as cha beagh coontey ayns Gaelg cho liauyr as ve. Mannagh vel eh baghtal dy liooar foast, shoh sampleyryn elley (myr t'eh goll er loayrt, cha nel shoh agh cheb er yn aght t’eh scruit t'ou toiggal!):

"Va mee ruggit 'sy vlein nuy jeig as sheassckey (1960)"
" Hooar eh baase 'sy vlein hoght jeig, shiaghtey nuy (1879)"
"Ghow ee yn argid shen 'sy vlein nuy jeig, hoghtey shey (1986)"

Nish, nagh vel shen ny smoo aashagh na’n shenn aght? As nagh vel ee ny s'tappee neesht!? Cha nel mee goaill yindys nagh vel ny h-Albinee jannoo ymmyd jeh'n Ghàidhlig (‘sy chenn aght) tra t'ad coontey arragh - t'ee ro liauyr dy jarroo - t'ad jannoo ymmyd jeh'n Vaarle oc hannah son coontey.

Foddee dy vel eh traa nish smooinaghtyn er caghlaaghyn y chur da'n chengey ain rish y veeileash noa t'ayn? T'eh er ve gobbragh da ny Yernee rish bleeantyn nish as myrshen, cre'n fa nagh jean ny Manninee ymmyd jeh? Red elley neesht, cre'n fa nagh vel eh traa caghlaa yn aght ta Gaelg screeuit, gollrish ny chengaghyn Gaelgagh elley? Agh shen skeeal elley my ta...!

Kione Jiarg Aeg

Creenaght ny Share ny Treanid


Cre’n sorch dy voghrey jesh v’ayn lurg fastyr mooar-chooishagh ronsaghey daa phairk cloie ‘syn ard valley faggys da nyn malley beg cheerey. Ta fys eu er ny buill shen - feer aashagh as argid dy liooar ayd. Va’n derrey yeh enmyssit ‘yn seihll noa’ as yn jeh elley ‘yn shenn theihll’. Lhaih shoh cha bee fys ec monney sleih raad ta mee loayrt mychione.

Diuish gyn ys, she Singapore as Balley Changi ta mee screeu mychione, ‘sy vlein nuy cheead jeig jeih as daeed. Ansherbee ayns nane jeh ny pairkyn shoh va ram gleckeyderyn ayn dy chur musthaa mooar er ny fakideryn cheu mooie yn ‘ainney kerrinagh. Gyn ourys ve greesaghey ny fakideryn dy mooar.

Ayns ny traaghyn seyrey ain va shin cliaghtey goll magh er ny shappyn shirrey son barganeyn, agh cha row monney ry akin dooys er chor erbee. Er y fa dy nee moghrey feer cheh v’ayn tra va shin ronsaghey ny shappyn son barganeyn, v’eh reaghit ain dy hirrey magh shapp ooriltagh. Eer dy row lhune as jough lajer goll er creck ayns ny shappyn shen, v’eh orrin geddyn limonaid as caffee. Veagh eh orrin freayll ‘yn arrey ‘astyr’ veih munlaa gys queig er y chlag as cha beagh yn ard er oik ain coontey monney jeh ny deiney echey lieh-ghooisht car ‘yn arrey ‘astyr radio’.

Hooar shin shapp ooriltagh jesh as glen as hie shin stiagh ayn. Hoie shin sheese ec boayrd kiarkylagh v’ayns soilshey ny greiney ec eddin y chapp, as hug shin sarey stiagh son limonaid, caffee as y lheid.

Choud’s va shin fuirraghtyn rish yn jough, haink red ennagh magh ass lieh ghorraghys jeh cooyl y chapp, stiagh ‘sy soilshey dys y voayrd ain. She gleckeyder feer vooar as niartal v’ayn as v’eh scryssagh orrin. Dooyrt eh myr shoh “By vie lhieu giu jough marym?”

Dreggyr mee , “Cha by vie lhien, gura mie eu. Beemayd gobbraghey ‘syn astyr shoh.” Dy doaltattym hass eh seose er nyn skyn as lesh groamid dooyrt eh “Shegin dhyt giu marish Georges Zbizko.” Choud’s v’eh loayrt woaill eh y voayrd lesh y ghoarn echey. Lheim ny cappanyn as glessyn seose ‘syn aer as shinyn neesht. Cha row shin son arganey noi lheid y dooinney shoh, as myr shoh diu shin beggan dy yough marish.

Cha sayms noadyr kys va’n arrey freaylt ain yn ‘astyr shen, agh ayns aght ennagh v’eh jeant liorin. Ayns nyn traaghyn seyrey lurg shen tra deearree shin caffee ny limonaid ayns shapp ooriltagh, va shin jeeaghyn dy kiarailagh stiagh ayns uinnagyn ny shappyn ‘sy valley beg.

Lesh cooney Yee cha naik shin reesht Georges Zbizko mygeayrt y balley agh va shin dy kinjagh er nyn dwoaie!

Alick Kissack


Gow yn bayr glass

Co-Chiaull
Gow yn bayr glass gys beeal y ghlion
Raad tan drughaig fee dy chionn,
Flan er dty olt,Scell jeh’n clieau,
Cronnaneyn ayns ny slegganyn slieau

1.Shoh yn altan as shoh my ghraih
Meeir e chass syn ushtey,
Fockleyn skiootal magh ass e veeal,
Nagh mooar e raaghyn tustagh?

2.Shoh yn cleigh as shoh my ghraih
E roih mygeayrt my ghealin,
Paagyn skiootal magh ass e veeal,
Tan keeiraght cummey paalan.

3.Shoh yn vadran as shoh my ghraih
Sooillyn doont, gyn cowrey
My t’eh gearree ish na mish,
She jerrey jeh’n tourey

4.Shoh yn geurey as shoh meehene
Feayr ayns my lhiabbee
Dty egooish, my ghraihder vie,
Dy jig oo reesht, dy tappee.

Anne Kissack

Ushag Varrey

Ushag varrey,tar neose as insh dooin dty naight
Reddyn heese as reddyn heose, oh insh dou ta briaght.
T’ad mhilley yn aer, T’ad mhilley ny traieyn
Ta mish shilley jeeir, T’ad lhiggey nyn dhieyn.
Thieyn noa t’ad troggal seose gyn scansh da’n cheer, ah treih

Insh dou ushag villishyn chooish t’ou cheet er
Quoi ta jannoo jeeil nish yn oyr t’ou keayney?
Ta nieu ayns dagh tonn, ta baase ayns ny bodjallyn
T’ad gaccan my-e-chione,She eiyrtys nyn voiljyn.
Deiney ayns drogh ashlish, cha nel ad cur geill, ah treih.

Ushag varrey,tar neose as insh dooin dty naight
Reddyn heese as reddyn heose, oh insh dou ta briaght.
Sheidee yn gheay harrish y vooir
Nee lomman ayns traa dooghys ny hooirey
Irree shuish creeney, nagh nhegin dou gra, ah treih.


Bobby Bob John Billy