Carn 116

Boirey lesh Thieyn

Ta boirey lesh thieyn feiy ny cruinney, erskyn ooilley mannagh vel thie erbee ayd. Shinyn nagh vel cummal sy Trass Seihll, ta'n chooid smoo jin aighoil ass towse cosoylit roosyn tÕayns cheeraghyn boghtey. Agh, eer ayns ny cheeraghyn berchagh, ta sleih dy liooar ayns drogh stayd kyndagh rish genney thieyn. Erskyn ooilley ayns ny cheeraghyn Celtiagh, ta doilleeid mooar ayn bentyn rish ny costyssyn jeh thieyn. Foddee oo yn doilleeid shoh y rheynn sheese ayns daa ghoilleeid: doilleeid jeant ec 'nah hieyn', as doilleeid jeant ec sleih lesh argid cheet dy chummal 'dy beayn' ayns boayl raad nagh vel monney argid ec sleih ynnydagh.

Hoshiaght, doilleeid ny nah hieyn. Shoh thieyn ta goll er kionnaghey ec joarreeyn son y chooid smoo - joarreeyn ta cheet gys boayl ennagh er laghyn seyrey sy tourey as gra 'Nagh aalin y boayl shoh! By vie lhien cummal ayn...' T'ad fakin thie beg jesh as chebbal eh y chionnaghey. Ta joarreeyn elley laccal y thie cheddin, as tÕadsyn chebbal prios syrjey, as shen yn aght ta'n prios goll seose as seose, derrey nagh vod sleih ynnydagh kionnaghey thieyn ayns y voayl v'ad ruggit as troggit ayn. Ta joarreeyn ennagh geddyn y thie, as eisht ta'n thie follym son y chooid smoo jeh'n vlein. Tappee dy liooar, ta balley beg ennagh geddyn baase. Cha nod y sleih aeg ynnydagh fordrail ny thieyn shoh y chionnaghey as t'ad eginit immeeaght. TaÕn scoill ynnydagh as y thie lhionney goll er dooney, as ta shenn sleih ennagh faagit as adsyn cummal mastey thieyn ta marroo son y chooid smoo jehÕn vlein.

Ta'n lheid taghyrt ayns ymmodee cheeraghyn, agh s'olk y doilleeid ayns cheeraghyn as ardjyn boayl ta turrysid scanshoil. T'eh feer olk ayns y Chorn as ayns buill dy liooar ayns Bretin, erskyn ooilley ayns buill raad ta Bretnish goll er loayrt dy dooghyssagh. Ga dy row Bretnee cur thieyn er aile myr faghtys (campaign) noi ny nah hieyn, ta'n doilleeid er jeet dy ve ny smessey foast. S'aashagh lheim stiagh ayns gleashtan ayns ard-valley Sostnagh as gimman gys Bretin ny yn Chorn dy cheau paart dy hraa ayns cheer aalin sy tourey sy nah hie ayd hene. Chammah's shen ta sleih dy liooar er scapail veih ny h-ardvaljyn as er ngoll dy chummal er y cheer car ny bleeaney ayns Bretin, y Chorn as Nalbin. Dy cliaghtagh, ta shen cur er priosyn ny thieyn goll seose as seose, as cur er sleih aeg ynnydagh goll ersooyl d'eddyn boayl raad oddys ad kionnaghey thie. Y laa elley, hellvane Cornagh orrym dy vriaght mychione doilleeidyn-thieys ayns Mannin. Dinsh eh dou dy vel ny priosyn jeh thieyn ayns ny h-Ellanyn Scilly er ngoll ass shilley er y fa dy vel sleih ass Lunnin jannoo caggey ny mastÕoc hene dy chionnaghey thieyn ayns ny h-ellanyn shen. Ta'n sleih aeg gimmeeaght.

As ayns Nerin, cha nel y Tiger Celtiagh jannoo foays da dy chooilley pheiagh. Ta sleih berchagh kionnaghey thieyn as troggal thieyn er y cheer, erskyn ooilley ec y clyst-marrey. Chammah's cur yn olk er boodeeyssyn ynnydagh, ta shoh jannoo assee da Yernish ayns y Ghaeltaght. As va mee lhaih ayns pabyr-naight Yernagh er y gherrid dy vel Yernee dy liooar feer voirit dy vel y clyst-marrey goll er stroie fud ny cheerey liorish thieyn ta goll er troggal dy chooilley voayl ayns aghtyn fud y cheilley. Lhig da dy chooilley vuc reuyrey jee hene, my ta. Y Cornagh shen dimraa mee roish shoh, dinsh mee da nagh vel doilleeid y thieys ayns Mannin yn un red as t'eh ayns y Chorn. Son shickyrys, ta nah hieyn ry gheddyn ayns Mannin, agh er lhiam dy vel y chooid smoo jeu nyn dhieyn ooasle ta lesh sleih feer verchagh. Dinsh oltey feer Vanninagh jeh'n Chiare as Feed dou dy vel eshyn bwooiagh dy vel yn ard-reihys ayns Mannin goll er cummal ayns Mee Houney. T'eh gra dy vel sleih berchagh dy liooar ayns y rheynn-reihys echey, as ayns Mee Houney t'ad er scapail gys chiass ny greiney ayns cheeraghyn elley. Myr shen, cha nel ad votal ayns Mannin as ta'n OKF shoh jeant bwooiagh liorish shen, er y fa dy vel eh shickyr nagh derragh sleih berchagh nyn votyn dasyn!

Y red scammyltagh ayns Mannin, ta shen ny priosyn jeh thieyn. Ta lught yn argid er jeet gys Mannin, as kyndagh rish shen ta'n prios meanagh jeh thieyn goll rish shen ayns ayrnyn jeh Divlyn ny Lunnin. Cha nod feallagh aeg kionnaghey thieyn, as ta'n reiltys Manninagh wheesh fo obbeeys y cherroo argidys as nagh vel eh jannoo monney dy chooney lesh ny Manninee. Sleih ta gobbraghey ayns bancyn as offishyn-argidys ayns Mannin, ta kuse jeu cummal ayns Mannin son blein ny ghaa. Ta ny colughtyn oc kionnaghey thieyn as cummalyn-rea as ta ny failleydee cummal ayndaue er mayl. Cha nel vondeishyn myr shen ry gheddyn ec Manninee cadjin. Dy dooghyssagh, ta ny delleyderyn-thieyn (estate agents) gobbraghey dy chionn lesh ny colughtyn she club mooar t'ayn. As s'mie lesh ny delleyderyn-thieyn ny priosyn jeh thieyn y ve goll seose car y traa. Delleyder-thieyn dy row, v'eh gaccan dy row sleih cadjin ayns Mannin 'goaill ymmyd' jeh reillyn-plannal (vel y lheid ayn?) dy lhiettal troggal thieyn ayns boayl raad nagh row sleih ynnydagh laccal tooilley thieyn noa. Lhisagh fys er ve ec y sleih cadjin shen nagh nod ad caggey noi progress. Er lhiam dy vel ayrn mooar jeh ny doilleeidyn shoh cheet veih'n graih ta sleih ayns ny h-ellanyn shoh cur da kionnaghey thieyn dauesyn hene. T'ou fo nearey, bunnys, mannagh vod oo shen y yannoo. Lhisagh oo goaill nearey mannagh vel oo goll er stroie ec gioaldeeaght ghloutagh. Er y cheer vooar Oarpagh, son y chooid smoo, ta sleih ayns baljyn geeck mayl dy vaghey ayns cummalyn-rea ta jeant dy kiart as ta goll er stiurey dy kiart. Shen yn aght. Agh ayns ny h-ellanyn shoh, shegin dhyt ve shenn as/ny boght dy ve baghey ayns cummal rea, son y chooid smoo. Shen y fa dy vel ad cur seose ny fograghyn shen 'luxury flats'. Son ram jeh'n vea ayms, bare lhiam baghey ayns cummal-rea fondagh as mish geeck mayl resoonagh, syn ynnyd jeh boirey mychione gioaldeeaghtyn as polaseeyn-urrysaght as cur argid da possanyn dy roosteyryn.

C'red oddys mayd jannoo? Cha nel ansoor aashagh ry gheddyn. Mysh Jeih bleeaney er dy henney, dooyrt ad dy row bunargidys er ngeddyn y varriaght as dy row soshallys currit mow dy bollagh. Agh v'ad lhiggey er dy row tranlaase Soveidjagh yn un red as soshallys: cha row. D'eaysley doilleeid shoh yn thieys, shegin da reiltyssyn goaill rish nagh vod 'y margey seyr' (vel y lheid ayn?) livrey red erbee goll rish cairys. Shegin da reiltyssyn lheim stiagh ny smoo as ny smoo dy chooney lesh sleih nagh vel berchagh. As ta shen y chooid smoo jin.

Summary

The connected problems of second homes and rocketing house prices are destroying communities and cultures in the Celtic countries. There are no easy solutions, but governments must move away from free-market ideologies.

Brian Stowell